Toetsdeskundigen: Experts in examenkwaliteit

Examenkwaliteit begint bij duidelijke keuzes: wat moet er getoetst worden, hoe wordt dat getoetst, en hoe weet je of het werkt? Van het formuleren van leerdoelen en het kiezen van de juiste toetsvorm tot het analyseren van toetsresultaten en het bewaken van kwaliteit met slimme meetinstrumenten – elk onderdeel draagt bij aan een eerlijk en betrouwbaar examen. In dit artikel lees je hoe eX:plain werkt aan examenkwaliteit, en welke rol toetsdeskundigen, psychometrische analyses en toetsbeleid daarbij spelen.

Ontwikkeling van examenkwaliteit

Een examen van hoge kwaliteit begint met een gestructureerde aanpak en uitgebreide vakkennis. Bij het opstellen van betrouwbare examens is het belangrijk vanaf het begin duidelijk te maken welke rol de toets speelt in het borgen van vakmanschap en het waarborgen van de basiskwaliteit binnen een branche. Daarom start het proces altijd met het vaststellen van de leerdoelen en gewenste resultaten. Samen met inhoudelijke specialisten, de examencommissie en toetsdeskundigen wordt vastgesteld welke kennis en vaardigheden nodig zijn om het beroep veilig, correct en volgens de geldende normen uit te oefenen.

Naast het formuleren van leerdoelen spelen praktische keuzes een belangrijke rol. De keuze voor een passende toetsvorm, zoals praktijkopdrachten, casustoetsen of digitale examens, wordt in nauw overleg met de opdrachtgever gemaakt. Dit is bijvoorbeeld een brancheorganisatie of een examen- of onderwijsinstelling. Samen wordt bepaald welke vorm het beste aansluit bij het doel van de toets en de beroepspraktijk. Zo ontstaat een representatieve toetsinhoud, -vorm en -context, die de toets valide maakt: je meet wat je wilt meten. Voor een opleiding in de zorg kan dat bijvoorbeeld een praktijkexamen zijn waarin kandidaten handelingen uitvoeren, terwijl in de financiële dienstverlening eerder een theorietoets wordt ingezet om kennis van wet- en regelgeving te beoordelen.

Bij het opstellen van examens letten toetsdeskundigen voortdurend op de kwaliteit van de vragen. Zij zorgen ervoor dat de inhoud relevant, betrouwbaar en gelijkwaardig is, de formulering helder blijft en de opdrachten objectief beoordeeld kunnen worden. Door nauw samen te werken met vakexperts sluiten de examens goed aan op de dagelijkse beroepspraktijk. Het resultaat is een examen dat eerlijk meet of iemand over de juiste kennis en vaardigheden beschikt.

Examenkwaliteit waarborgen met psychometrische analyses

Om de kwaliteit van examens te waarborgen, is het niet voldoende om alleen te kijken naar de inhoud of vorm van een toets. Ook de prestaties van het examen zelf worden grondig geëvalueerd. Psychometrische analyses spelen hierin een belangrijke rol. Deze analyses zijn gebaseerd op de toetsresultaten van kandidaten en worden uitgevoerd met behulp van statistische methoden. Ze geven inzicht in de moeilijkheidsgraad van vragen, de spreiding van scores en of het examen onderscheid maakt tussen verschillende niveaus. Op basis van deze gegevens wordt beoordeeld of de vragen duidelijk en passend binnen het examen zijn.

Een belangrijk onderdeel van deze aanpak is itemanalyse. Dit is een methode waarmee per examenvraag wordt vastgesteld hoe goed deze functioneert. Toetsdeskundigen beoordelen bijvoorbeeld of een vraag te makkelijk, te moeilijk of verwarrend is. Ook wordt bekeken of de vraag een goed onderscheid maakt tussen kandidaten die de stof goed beheersen en kandidaten die minder goed scoren. Als blijkt dat een vraag niet goed presteert, kan deze worden aangepast of verwijderd, zodat de kwaliteit van de toets als geheel verbetert.

Psychometrische analyses richten zich niet alleen op losse vragen, maar ook op het examen als geheel. Zo wordt er geanalyseerd of de onderdelen logisch samenhangen, of de resultaten consistent zijn en of de toets eerlijk blijft onder verschillende omstandigheden of groepen kandidaten. Ook helpt de analyse bij het bepalen van een eerlijke normering: wat iemand minimaal moet scoren om te slagen. Op basis van deze inzichten kunnen examens worden bijgestuurd en verfijnd, zodat ze eerlijk, betrouwbaar en transparant blijven.

Toetsbeleid en toetsmatrijzen bij eX:plain

Een goed examen begint met helder toetsbeleid. Bij eX:plain vormt dit beleid de basis voor alle keuzes rondom toetsing. Het beschrijft onder meer de toetsdoelen, beoordelingscriteria, kwaliteitsnormen en verantwoordingsstructuur. Door deze afspraken vooraf vast te leggen, ontstaat er duidelijkheid en consistentie in het hele toetsproces. Toetsbeleid zorgt er bovendien voor dat examens eerlijk, transparant en controleerbaar zijn voor zowel de kandidaten als opdrachtgevers.

Een hulpmiddel dat hierbij onmisbaar is, is de toetsmatrijs. Dit is een schema dat laat zien welke onderwerpen en leerdoelen terugkomen in het examen, en hoe zwaar elk onderdeel meetelt. De toetsmatrijs voorkomt dat bepaalde onderdelen te veel of juist te weinig aandacht krijgen. Bij eX:plain wordt dit hulpmiddel altijd ontwikkeld in overleg met inhoudelijke experts, zodat het examen goed aansluit bij de praktijk en recht doet aan wat een kandidaat moet kunnen laten zien. Door heldere afspraken te combineren met slimme instrumenten, zorgt eX:plain ervoor dat examens niet alleen inhoudelijk sterk zijn, maar ook transparant, verantwoord en toekomstgericht. Zo blijft de kwaliteit van toetsing gewaarborgd – vandaag en morgen.

Benieuwd wat toetsdeskundigen van eX:plain voor jouw organisatie kunnen betekenen? Neem contact met ons op voor advies over toetsontwikkeling, kwaliteitsborging en het opstellen van praktijkgerichte examens die echt aansluiten bij jouw branche.

Collega’s Peter en Saskia aan het werk